Người ta có rất nhiều lí do để …mặc
quần áo
Trong
bản chất tính năng trang phục, quần áo bao phủ làn da mỏng manh của con người bằng
một lớp chất liệu gia cố để hỗ trợ giữ thân nhiệt cho cơ thể, để bảo bọc, che
chắn cho cơ quan xúc giác khỏi những thương tổn do tiếp xúc với môi trường bên
ngoài.
Rồi
một vị tộc trưởng một bộ lạc nguyên thủy nào đó cậy khỏe, cậy tài săn thú mà được
phần miếng vỏ cây, mảnh da thú dày nhất, to nhất.
Các
chiến binh đeo thêm vào người lủng củng chuông đá lục lạc đồng để gióng khua
cho khiếp vía địch thủ, lại vẽ màu cắm lông khắp mặt, hình hài càng muôn phần bặm
trợn cho dễ bề thị uy.
Phụ
nữ, thì không can dự vào phần thiên chức săn bắt hay bảo vệ – họ phải chửa đẻ,
càng nhiều càng tốt (để dành đi săn bắt, đánh nhau và chửa đẻ về sau cho bộ lạc).
Để thoả mãn thiên chức này, họ cần làm cho mình có bộ dạng thật ưa nhìn, bắt mắt,
để dễ bề chiêu dụ đối tác đặng hoàn thiện thiên chức(!)
Có lẽ các vị tổ tiên nữ của chúng ta đã nghiệm
được rằng: người đàn bà trước và sau khi đeo hoa tai đều có khả năng sinh nở
như nhau, nhưng người đàn bà có đôi hoa tai, và trên hết, là ý thức đeo đôi hoa
tai ấy lại có tỉ lệ được hỗ trợ hoàn thiện chức năng cao hơn?
Từ
nhu cầu và động thái này mà thành khái niệm ngôn ngữ trang phục: tôi giàu, tôi
khoẻ, tôi có quyền lực, tôi khả ái – thì tôi mặc như thế, hoặc ngược lại. Đến
đây, ngoài chức năng cơ bản của trang phục, con người ta bắt đầu có khái niệm
chọn lựa trang phục để chuyển tải thông điệp của bản thân. Và từ đấy, các nhà
thiết kế, các hãng thời trang, đại diện quảng cáo và các người mẫu bắt đầu có
công ăn việc làm và rất khá.
Những
nhân vật ưu tú ăn bận đẹp nói trên, từ rày về sau được gọi là VIP, là yếu nhân,
là người của công chúng. Họ là chính khách, doanh gia, các nhà văn hoá, nghệ
sĩ,… Chả vì chỉ cậy mạnh (khối vị trong số này, nhất là nghệ sĩ, thì không to
khoẻ như tổ tiên nguyên thủy của VIP), họ có tài năng, thành đạt, thông minh mẫn
tiệp,… ở mức độ xuất chúng, trên mức bình thường nên mới được nhiều người biết
đến, đặc biệt với sự có mặt của phương tiện truyền thông như báo chí, truyền
hình, càng khiến họ được biết đến nhiều hơn, không chỉ trong bộ tộc của mình mà
vươn đến cả các bộ tộc (thời nay là quốc gia, lục địa,..) khác.
Các vị này, do tính trội bật của tài năng, cá
tính và số phận nên cũng có những sở thích, quan niệm thẩm mỹ độc lập, đặc sắc
và trội bật nên có được cho mình những gout ăn mặc cũng vô cùng trội bật, khác
biệt. Mỗi người mỗi kiểu, họ là những trend-setters – những hình mẫu về phong cách trong giới hay
lãnh vực riêng của mình. Nhưng vẫn luôn có một điểm chung trong nguyên tắc phục
trang của các yếu nhân đa dạng này.
Như
lời nói hay tiếng nói vậy. Nội dung điều muốn nói, thông điệp chuyển tải mang
tính chủ quan, đó là điều chủ thể muốn thể hiện. Nhưng để thông điệp được tiếp
nhận chuẩn xác và hiệu quả, người ta bắt đầu cân nhắc đến giọng nói và lời nói.
Giọng phải dễ nghe, to nhỏ tuỳ hoàn cảnh không gian, giận thì gằn giọng, yêu
thương thì ngân nga, thì thào, sì sụp,…rồi lời nói, người trên thì xưng “ông,
bà, cô, chị,…”, kẻ dưới thì xưng “con, em, cháu…”, nói với kẻ hèn thì lời trịch
thượng, với người sang thì từ ngữ trau chuốt văn hoa,…Và hẳn nhiên, nói với người
Việt thì bằng tiếng Việt, với người Hoa thì chớ dùng tiếng xứ Angola. Điều này,
ai cũng hiểu.
Nói cho thích miệng mình, nói mà
không ai nghe, là nói lảm nhảm với đầu gối.
Mặc cho sướng thân ta, mặc mà không
ai coi, xem như là mặc nhảm vậy.
Nói, hay mặc, mà cân nhắc được đến
độ này, ấy là xây dựng Giá-trị Nhận-dạng.
Cân
nhắc lựa chọn tư phong, trang phục ở mức ấy, như thể là một môn nghệ thuật mà ở
đó, hình ảnh cá nhân là tác phẩm, và con người ta là một nghệ sĩ: tác phẩm là
hiện thân của tác giả. Tác phẩm thì có đẹp có xấu, cái coi thì hiểu, cái ngó vô
thấy chướng. Mặc mà không ai coi, coi vô không biết ta thuộc loại người nào, là
tác giả còn non tay, thiếu kinh nghiệm hoặc lập dị. Mặc mà cộng đồng xung quanh
coi vô thấy cổ quái, xa lạ, còn nguy hiểm hơn nhiều, vì nó như ông Tây giữa xứ
ta, nói chuyện không ai hiểu, nên mới có rào cản ngôn ngữ. Ở đây, đó là rào cản
hình thức. Như thể đi cứu trợ từ thiện mà mặc áo dài dạ hội. Nếu chỉ vì tôi
giàu, tôi đẹp, tôi quan trọng, tôi ưng bộ cánh nhà Cavalli dài quá xương chậu
mà đi dự cuộc họp tổ dân phố bàn chuyện úy lạo chiến dịch phát quang diệt muỗi
tại địa bàn dân cư, thì quả bậy bạ hết sức!
Hậu quả là bị cô lập, đào thải, hoặc thậm chí
tẩy chay.
Chuyện
này không mới. Có ai chưa nghe câu “Đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo
giấy”? Cà sa năm ba bảy loại, nhà giàu mặc gấm, nhà nghèo chỉ vải thô, phụ nữ
có chít pence, thắt nơ, to béo thì may rộng, trời rét thì vải dày, trời oi bận
vải mỏng…nhưng đã là đi với bụt, làm chi thì làm, ấy hẵng là cái cà sa. Không
phải vì ta, mà vì bụt, và bụt là đối tượng của ta, đáng được cân nhắc lắm!
Chắc
không ai không nhớ bức ảnh tập thể đầy ấn tượng của các vị nguyên thủ quốc gia
hồi hội nghị Apec tại Việt Nam (họ là yếu nhân cả đấy!) chụp chung, đạo mạo lịch
thiệp, và tất cả đều vận áo dài khăn đóng. Họ ở nhà ta, họ mặc áo theo lối dân
ta, khá khen cho người thiệp liệp giỏi giang, khéo theo thời theo thế mà ăn vận,
đẹp lòng dân tình nước chủ nhà biết bao. Chả thế, họ mới là những yếu nhân đứng
đầu các quốc gia.
Mà
đâu chỉ các vị chính khách lão luyện chuyện uyên thâm mới ngộ được điều này. Thần
đồng văn chương xứ cờ hoa mới 9 tuổi Adora Svitak cũng ngộ được mười mươi chân
lý này. Vị đại sứ nhỏ này đã lưu lại trong lòng công chúng Việt hình ảnh của
mình luôn trong bộ áo dài, khi thiên thanh, lúc xanh ngọc, với chuỗi ngọc trai
thanh nhã quanh cổ, cô chinh phục trái tim công chúng ngay từ trước khi kịp mở
miệng thi triển tài thuyết văn mạch lạc uyên bác so với tuổi. Mà chiếc áo dài ấy
lại được may mới khéo, rõ là hợp với cô lắm, không chít pence nâng ngực tà dài
kiểu người mẫu, nói chung, nó hoàn toàn hợp với tuổi cô, và công chúng của cô,
môi trường quanh cô (khi ấy là Việt Nam). Cô nhỏ này, không chỉ nhờ cuốn Flying
Fingers và tài năng văn học của mình mà sẽ còn thành công trong tương lai là
còn nhờ vào bản lãnh ứng xử bằng ý thức xứng danh “người của công chúng” thực
thụ.
Chỉ hơi chạnh lòng một nỗi, trong các buổi
giao lưu cùng bạn bè đồng tuế ở xứ Việt, hầu như Adora luôn là nhân vật duy nhất
mặc chiếc áo dài trẻ em, học sinh nước ta mặc đồng phục theo kiểu Âu hoá với
jupe xoè, quần Tây,…Thiếu nhi ta, trông thật năng động, hiện đại, trông Tây lắm!
(Đôi lời lạm bàn cùng quý vị độc giả nào đương
giữ chức vụ nào đó trong ngành dạy trẻ: Nhà trường là nơi con người ta được
giáo dục sao cho có văn hoá và ý thức rồi mới đến kiến thức và kỹ năng (tiên học
lễ hậu học văn, phải không ạ?). Kính mong quý vị tận tình chỉ bảo các trò nhỏ
nước nhà được dịp hội nhập với văn hoá mặc, văn hoá hành vi của tổ tiên nhà,
bên cạnh ngoại ngữ và vi tính. Hoặc giả, những dịp được giao lưu cùng những vị
khách như cháu Adora Svitak vậy chắc cũng có tác dụng làm gương, nhắc nhở và cảnh
tĩnh. Cảnh tĩnh tự tôn và sĩ diện, rất tốt! Mong sẽ còn nhiều dịp như vậy!)
Đến
đây, người viết – kẻ lẩm cẩm hoài cổ đang quấy quả quý vị lướt blog gia, lại muốn
hầu tiếp qúy vị một câu chuyện (tôi hứa là không xưa bằng câu chuyện đã kể lúc
đầu), đã được nhà thiết kế – họa sĩ Sĩ Hoàng kể cho nghe khi gặp ông thỉnh ý viết
bài. Chuyện như vầy: ngày xưa, ông bà ta cũng cầu kì chuyện ăn bận lắm. Nhà
giàu thì năm thân, mớ ba mớ bảy, dân dã thì tứ thân nâu sồng. Mà đã nghèo thì
phải làm lụng vất vả, các bà các chị quang gánh quầy quả trên vai mãi, vải sờn
và đương nhiên là rách vai. “Nghèo” mà không “thảm”, có “rách” cũng không được
“nát”, không cam miếng vá đắp chằng đụp, mà chả đủ tiền mua vải may cả bộ cánh
mới, các bà, các chị mua về vuông vải nhỏ mà may lại thân áo nối vào thay cho
phần đã sờn rách. Từ đấy mà thành kiểu áo tứ thân đổi vai. Ngày nay ta vẫn thấy
các đoàn văn công, các vũ đoàn minh hoạ mỗi khi bận tứ thân thường có hai mảnh
áo trên hai màu sặc sỡ khác nhau. Ấy là kiểu tứ thân đổi vai ngày xưa mà thành.
Dân ta sĩ diện lắm, ấy là danh dự của bản thân, của gia đình, dòng tộc,… Âu
cũng là một cách mặc “vì người, xứng ta” vậy!
Thế
mới tường chuyện vì sao chỉ quần quần áo áo mà thành một thứ văn hoá: văn hoá mặc!
Sưu
tầm.
Theo:
Phong-Vũ
Posted in: Y phục xứng kỳ đức
